De naam ‘de radar’ wordt nog dikwijls gebruikt als bijvoorbeeld iemand de weg probeert uit te leggen. De radar is als een extra woord in onze lokale woordenboek opgenomen. De radar-site is een mooi voorbeeld van industrieel erfgoed. De masten van de radar zijn een heel vertrouwd beeld in de ruime regio. Ze werden vroeger gebruikt voor de burgerluchtvaart, de semafoondienst, Interpol, de VRT en radio PROS. Samen met Guido Van Rossen uit de Teerlingstraat overschouwen we de geschiedenis van de radar-site.
Locatie
De ingang van de site bevindt zich op Terlicht in Kerksken, op de gewestweg N460 Aalst – Geraardsbergen. De masten staan echter op Atoms grondgebied, zoals blijkt uit de originele plannen van de site. Zeg dus niet langer de ‘radaar in Kesken’ maar de ‘radaar in Atom’. De radar werd op een strategische plaats neergepoot, op een heuvelrug zeventig meter boven de zeespiegel, het hoogste punt in de omgeving. De heuvelrug is trouwens de eerste glooiing van de geografische streek de Vlaamse Ardennen. Je hebt vanop deze heuvelrug een vergezicht over de Dendervallei. Bij goed weer zie je de appartementsgebouwen en het Atomium van Brussel, de antenne van Sint-Pieters-Leeuw en het Kesterbos in het Pajottenland, de Bosberg en de Oudenberg in Geraardsbergen en het Neigembos.
Burgerluchtvaart
Door de toenemende burgerluchtvaart in de jaren vijftig van vorige eeuw ontstond de noodzaak om de aanvliegroutes van de vliegtuigen te controleren. Zo ook voor de nationale luchthaven van Zaventem. Er werd gezocht naar een geschikte locatie en men kwam uit op heuvelrug op de grens van Kerksken en Denderhoutem. De Regie der Luchtwegen liet in 1958 een radar bouwen op de huidige site. Er werd een kleinere mast van 25 meter geïnstalleerd met op de top een ronddraaiende antenne die de posities van de vliegtuigen kon bepalen. Daarnaast werd een grotere mast van 60 meter geplaatst die in verbinding stond met Zaventem. Daar werden op een scherm de posities van de vliegtuigen weergegeven. Dat gebeurde op gewone tv-schermen, wat nieuw was voor die tijd. De reikwijdte van de radar bedroeg tussen de 100 en 200 kilometer. Het scheidingsvermogen tussen twee vliegtuigen bedroeg 500 meter. Een aantal jaren later werd duidelijk dat de radar te onnauwkeurig was en werd onder andere de schotelantenne op de kleine mast en andere radarapparatuur afgebroken.
Interpol
De radar-site werd vele jaren gebruikt door Interpol, een grensoverschrijdende samenwerking ter ondersteuning van politiekorpsen bij het bestrijden van de criminaliteit. De organisatie werd in 1923 opgericht en is ondertussen actief in 197 landen. Op de radar-site werd een radiozender geplaatst als onderdeel van haar internationaal radionetwerk. Men stuurde naast documenten ook foto’s en vingerafdrukken van internationaal geseinde personen door met dit netwerk.
Semafoon
In de jaren zestig werd de Radar ook gebruikt voor de semafoondienst, voor gans België. Daarvoor werd op de grote mast vanaf het tweede platform een antenne geplaatst. Semafonie was een draadloze telecommunicatiedienst waarmee korte numerieke of alfanumerieke berichten konden verstuurd worden. Sms avant la lettre, zeg maar. De boodschap werd verzonden via een vast telefoontoestel. Het semafoontoestel kon enkel ontvangen, niet zenden. De ontvangsttoestellen waren zo groot als een dik boek. Op de ontvanger bevonden zich vijf gekleurde lampjes aan de voorkant van het toestel, waarmee vooraf afgesproken codes konden worden ontvangen. Belgacom startte met de semafoondienst in 1966. In 1989 werd de tweede generatie in gebruik genomen. De ontvangers waren zo groot als een luciferdoosje en men noemde het een ‘bieper’. Meestal werd via semafoon het telefoonnummer van de afzender van de boodschap doorgegeven zodat je die dan via een vast toestel kon opbellen. In 2006 maakte Belgacom bekend met zijn semafoondiensten te stoppen.
Ronde van Vlaanderen
Tijdens de wielerwedstrijd Ronde van Vlaanderen, toen de aankomst in Meerbeke lag, werd de radar door de BRT en de latere VRT gebruikt als tussenstation. De videosignalen van de verschillende volgmotoren werden doorgeseind naar een helikopter. Die stuurde op zijn beurt de signalen door naar tijdelijke antennes die op de grote mast van de Radar geïnstalleerd waren. Van daaruit ging het richting een antenne naast de mobiele regiewagen in de buurt van de aankomstlijn te Meerbeke, en van daar via de televisietoren in Sint-Pieters-Leeuw naar het VRT-gebouw in Brussel.
De Radar nu
Vandaag wordt de grote mast gebruikt door twee gsm providers: Mobistar en Proximus. Zij hebben enkele zendantennes geplaatst ten behoeve van hun gsm netwerk. De grote mast was 60 meter hoog. Later is de mast verkleind tot zijn huidige hoogte van 45 meter. De kleine mast is 25 meter hoog en doet momenteel dienst als zendmast voor radio CityMusic en radio Mooyzo. Voorheen maakte radio PROS gebruik van deze antenne. Het domein is momenteel in handen van de gemeente. Zij gebruikt de site als tijdelijke opslagplaats.
Toekomstplannen
Het Lokaal Bestuur van Haaltert heeft plannen met de radar-site. Het gaat het domein opkuisen en er de Technische Dienst in onderbrengen. Aan de antennes wordt niet geraakt en men wil het beschermen als industrieel erfgoed.
Tekst: Guido Van Rossen en Tom Sorgeloos
DEN was voor de burgerluchtvaart een baken, meer bepaald een z-marker in een directe lijn tussen KOKSIJDE en GATTA. Later werd het baken (een van de laatste van zijn soort in West Europa) door de burgerluchtvaart verlaten maar werd nog ingevlogendoor militaire vliegtuigen. Wij spreken nog steeds van het baken ipv de radar.
Vriendelijke groeten.